اختیار فروش نوعی روش ارائه حق به دارنده آن است که طبق آن امکان اعمال اوراق در تاریخ معینی در آینده به قیمت مشخص‌شده در برگه فراهم است. اگر خریدار بخواهد از این موقعیت استفاده کند، باید دارایی پایه را از بازار خریداری کند تا به قیمت مشخص‌شده در آینده آن را اعمال کند. دارایی پایه دارایی است که سرمایه‌گذار جهت پوشش ریسک در آن، اختیار فروش را خریداری کرده است. اما تفاوت اوراق اختیار فروش و اختیار فروش تبعی چیست؟

تعریف اوراق اختیار فروش تبعی

اوراق اختیار فروش تبعی یکی از ابزارهای کنترل ریسک برای سهامداران است. ابزاری که نه تنها برای سهامداران مفید واقع می‌شود، بلکه شرکت‌ها نیز می‌توانند از کاربردهای آن استفاده کنند. شرکت‌ها از این جهت از اوراق تبعی منتفع می‌شوند که با استفاده از اوراق اختیار تبعی می‌توانند ارزش سهام خود را حفظ کنند.

اوراق تبعی فروش سهم در یک قیمت عادلانه را عملا تضمین می‌کند که این مسئله نشانه‌ای از ارزندگی سهم به اهالی بازار ارائه می‌کند. در نتیجه این اتفاق منجر به تضمین سود سهامداران خواهد شد.

این اوراق نوعی اختیار فروش اروپایی برشمرده می‌شوند. در اوراق اختیار فروش تبعی به خریدار اجازه داده می‌شود تا دارایی پایه اختیار را با توجه به قیمت سهام در زمان عرضه اوراق و قیمت از قبل تعيين‌شده که به آن قیمت اعمال می‌گویند، بیمه کند. به این ترتیب بازدهی برای خریدار تضمین می‌شود. بنابراین این اوراق را می‌توان نوعی بیمه سهام در نظر گرفت. عرضه‌کننده یا ناشر اوراق اختیار تبعی شرکت و یا سهامدار عمده است که با هدف ایجاد اطمینان نسبت به آینده درخشان سهام به این کار اقدام می‌کند.

در کشور ایران قوانين مربوط به اختیار فروش تبعی کمی متفاوت است. به ‌منظور خرید اوراق اختیار در ایران باید سهام پایه را که اختیار فروش تبعی بابت آن منتشر می‌شود، در اختیار داشته باشید. به عبارتی قبل از این‌که شما اقدام به خرید اوراق اختیار تبعی کنید، باید سهام اصلی را در سبد خود داشته باشید. این تفاوت اصلی بین اوراق اختیار در ایران و سایر کشورهای دنیا است.

تفاوت‌های اوراق اختیار فروش و اوراق اختیار فروش تبعی

تفاوت قرارداد اختیار فروش معمولی با اختیار فروش تبعی این است که در اوراق اختیار فروش معمولی، بعد از خرید و بستن قرارداد، در صورت عدم تمایل برای نگهداری اوراق تا زمان سررسید آن، می‌توانید آن را در بازار ثانویه برای فروش به دیگران بگذارید و آن را معامله کنید. ‏در صورتی که اختیار فروش‌ تبعی برای افراد حقیقی بازار ثانویه ندارد. به این ترتیب بعد از خرید این اوراق باید تا موعد سررسید آن، برای اعمال منتظر بمانید.

‏علاوه بر این اگر فردی قصد خرید اختیار فروش تبعی را داشته باشد، حتما باید سهم پایه را از قبل خریداری کند. سرمایه‌گذار نمی‌تواند بیشتر از تعداد سهام پایه‌ای که خريداری کرده است اوراق اختیار فروش تبعی خریداری کند. ‏اگر تعداد اوراق اختیار فروش تبعی از تعداد سهم پایه تحت مالکیت سرمایه‌گذار بیشتر باشد، اوراق اختیار فروش‌ تبعیِ اضافه، باطل می‌شود. این محدودیت در قراردادهای اختیار فروش معمولی اعمال نمی‌شود.

روش‌های تسویه اوراق اختیار فروش تبعی

تسویه این اوراق در بازار سرمایه ایران به 2 شکل تسویه فیزیکی و تسویه نقدی انجام می‌شود. در تسویه فیزیکی اختیار فروش تبعی، عرضه‌کننده اوراق باید سهام پایه خریدار را با قیمت مشخص در قرارداد، از دارنده آن خریداری کند.

به بیان دیگر سهام پایه به قیمت اعمال اوراق از سرمایه‌گذارِ دارنده اوراق خریداری می‌شود. وجه موردنظر به دارنده اوراق پرداخت شده و دارایی سهام پایه از پرتفوی او برداشته می‌شود.

اما در تسویه نقدی در سر‌رسید اوراق، تفاوت قیمتی بین قیمت اعمال و قیمت پایانی سهم پایه (در صورتی که کمتر از قیمت اعمال باشد)، به صورت نقدی به دارنده اوراق‌ پرداخت می‌شود. به این ترتیب در این روش مبلغ مابه‌التفاوت به دارنده اوراق پرداخت می‌شود و سهام پایه در پرتفوی دارنده اوراق باقی خواهد ماند.

نکاتی مهم در رابطه با اوراق اختیار فروش تبعی

این اوراق را تنها می‌توان در تاریخ سررسید آن اعمال کرد.

معمولا این اوراق قابلیت خرید و فروش در بازار ثانویه را ندارند. این اوراق تنها در یک مرحله در زمان عرضه مورد معامله قرار می‌گیرد.

درصد سود و زیان شما نسبت به نوسانات قیمتی سهام تا تاریخ سررسید و قیمتی که سهام پایه را در آن خریداری کرده‌اید، متفاوت است.

تا زمانی که قیمت روز سهام پایه در تاریخ سررسید، از قیمت اعمال اوراق اختیار کمتر نباشد، اوراقی که سررسید شده‌اند اعمال نخواهند شد.

زمانی که این اوراق توسط سهام‌دار خریداری می‌شود، او باید سهام پایه را در پرتفوی خود داشته باشد.

به دلیل این که اختیار فروش تبعی نوعی تضمین برای آینده سهام شرکت است، امکان ایجاد هیجانات مثبت قبل از تاریخ اعمال و افزایش قیمت سهام پایه وجود دارد.

در صورتی که سهامدار برای فروش سهام پایه درخواست خود را ثبت کند و تعداد سهام پایه او از تعداد اوراق اختیار فروش کمتر شود، اوراق اختیار فروش مازاد در پایان روز معاملاتی باطل خواهد شد.

سخن آخر

استفاده از اوراق اختیار فروش تبعی، ریسک سرمایه گذاری در بورس را کاهش می‌دهد. اگر ارزش سهام شرکت به دلیل هیجانات منفی در بازار سرمایه کاهش پیدا کند، اوراق اختیار فروش تبعی با ماهیت خود شرایط امنی را برای سرمایه‌گذار آن سهام ایجاد می‌کند. در نتیجه می‌توان اوراق اختیار فروش تبعی را به نوعی معامله‌ای دو سر برد برای شرکت و سهامداران آن در نظر گرفت. با ایجاد چنین شرایطی علاوه بر این که تقاضا برای سهام پایه شرکتِ دارای اوراق اختیار فروش تبعی بیشتر می‌شود، سرمایه‌گذاران نیز اعتماد بیشتری به بازار سرمایه می‌کنند. این ابزار یکی از بهترین روش‌های مدیریت ریسک سرمایه‌گذاری در بورس است. اگر شما هم به مباحث بورسی علاقه دارید، می‌توانید از فیلم های آموزش رایگان بورس باشگاه مشتریان آگاه استفاده کنید.